Δεν είχα σκοπό να βάλω δεύτερο άρθρο παρασκευιάτικα, όμως έκανα ένα σχόλιο στο Φέισμπουκ για ένα θέμα που μου έκανε εντύπωση και έγινε εκεί μια σχετική συζήτηση, οπότε σκέφτηκα ότι δεν είναι άσκοπο να συζητήσουμε κι εδώ το ίδιο θέμα, πολύ περισσότερο που τεχνικά το ιστολόγιο προσφέρεται πολύ περισσότερο για συγκροτημένη ανταλλαγή απόψεων παρά το Φέισμπουκ.
Το θέμα που σχολίασα ήταν η ανακοίνωση της ηθοποιού Αντζελίνας Τζολί ότι πραγματοποίησε προληπτική διπλή μαστεκτομή, επειδή το γονιδιακό τεστ που έκανε τής έδειξε ότι έχει αυξημένες πιθανότητες να προσβληθεί από καρκίνο του μαστού, δεδομένου ότι έχει και κληρονομική προδιάθεση στη νόσο. Αρχικά δεν θέλησα να ασχοληθώ με το θέμα, επειδή δεν το ξέρω καλά, ούτε το ιατρικό θέμα ούτε την ηθοποιό άλλωστε.
Εύλογα, η θαρραλέα ανακοίνωση της ηθοποιού, που ασφαλώς δεν έγινε για να κοινολογήσει την κατάσταση της υγείας της αλλά, φαντάζομαι, για να προτρέψει και άλλες γυναίκες να κάνουν τους ίδιους ελέγχους, προκάλεσε πολλή συζήτηση, τόσο στη μπλογκόσφαιρα όσο και στα μέσα ενημέρωσης (εδώ το πρωτοσέλιδο των Νέων). Μια διαφορετική νότα δόθηκε από ένα σχόλιο του Γραφείου Τύπου του ΠΑΜΕ, της εργατικής παράταξης που πρόσκειται στο ΚΚΕ, το οποίο επέκρινε τα μέσα ενημέρωσης που πρόβαλαν την Αντζελίνα Τζολί ως πρότυπο. Παραθέτω:
Απ΄ αφορμή την προσπάθεια των αστικών μέσων μαζικής αποβλάκωσης να παρουσιάσουν την ηθοποιό Αντζελίνα Τζολί ως πρότυπο γυναίκας αγωνίστριας και με αφορμή την αποκάλυψη ότι έχει κάνει προληπτικά διπλή μαστεκτομή, το Γραφείο Τύπου του ΠΑΜΕ έχει να κάνει το εξής σχόλιο:
«Αν οι αστοί δημοσιογράφοι, και όχι μόνο, θέλουν να προβάλουν καρκινοπαθείς αγωνίστριες και αγωνίστριες με μαστεκτομή που συνεχίζουν να δίνουν τη μάχη, ας έρθουν σε εμάς. Έχουμε να τους δείξουμε εκατοντάδες εργάτριες, άλλες λαϊκές γυναίκες που εξακολουθούν, παρά την αρρώστια, να δίνουν τη μάχη του μεροκάματου, τη μάχη του μεγαλώματος και της ανατροφής των παιδιών χωρίς νταντάδες, τη μάχη συμμετοχής στους καθημερινούς κοινωνικούς αγώνες. Αυτές οι γυναίκες που όλοι εσείς αστική τάξη και κολαούζοι, νιώθετε μίσος για αυτές, είναι τα αληθινά πρότυπα άξια θαυμασμού και είναι χιλιάδες τέτοιες ανώνυμες γυναίκες στη χώρα μας και διεθνώς».
Το σχόλιο αυτό έγινε αντικείμενο χλευασμού στα κοινωνικά μέσα, ενώ χαρακτηρίστηκε “απίστευτη ανακοίνωση” από το Βήμα. Αναρωτιέμαι όμως γιατί. Πέρα από το άγαρμπο ύφος, το σχόλιο του Γρ. τύπου του ΠΑΜΕ λέει ή μάλλον υπονοεί κάτι που κατά τη γνώμη μου είναι αλήθεια.
Είναι άραγε ψέμα ότι οι περισσότερες εργαζόμενες δεν έχουν τη δυνατότητα να διαθέσουν τα ποσά για τις εξετάσεις και για την επέμβαση (που πολύ αμφιβάλλω αν την καλύπτει το ΙΚΑ όταν γίνεται προληπτικά); Ή δεν πρέπει να λέγεται αυτή η αλήθεια, ότι όποιος έχει να πληρώσει, στατιστικά θα ζήσει περισσότερο;
Παρόμοιο σχολιασμό βρήκα και σε ένα άρθρο της Μ. Αλεβιζοπούλου στο περιοδικό Unfollow, το οποίο αντικαθιστά τη φωτογραφία του πρωτοσέλιδου των Νέων με τον χειρουργημένο μαστό μιας ανασφάλιστης Ελληνίδας και καταλήγει με τρόπο που νομίζω πως δικαιολογεί το προκλητικό τίτλο του (Δεν τραβάτε να πνιγείτε με τα βυζιά της Αντζελίνα; ) :
Μας είχε προβληματίσει πολύ το εάν έπρεπε να δημοσιεύσουμε την εικόνα αυτή. Το είχαμε γράψει κιόλας. Σκεφτόμασταν μήπως είναι πολύ σκληρή, μήπως είναι πολύ επιθετική, μήπως εκληφθεί ως φτηνή πρόκληση. Η εικόνα όμως είναι αληθινή, τραβηγμένη με την άδειά της και μάλλον η πιο χαρακτηριστική μιας άλλης, μεγαλύτερης εικόνας. Αυτής ακριβώς που οδήγησε την γυναίκα της φωτογραφίας στο Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο Ελληνικού.
Η γυναίκα αυτή εργαζόταν, είχε ένα κατάστημα στα δυτικά προάστια. Η κρίση της έβαλε λουκέτο. Ενδιαμέσως της διαγνώστηκε καρκίνος. Είχε όμως πάψει να πληρώνει τις ασφαλιστικές της εισφορές στον ΟΑΕΕ (πρώην ΤΕΒΕ) γιατί πολύ απλά: δεν είχε. Έτσι προστέθηκε στους 635.767 ανθρώπους που δεν έχουν ταμείο υγείας (πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Β’ τρίμηνο του 2012).
Με όσα λεφτά κατάφερε τότε να συγκεντρώσει χειρουργήθηκε. Της συνέστησαν να ακολουθήσει χημειοθεραπεία. Δεν είχε χρήματα και έτσι δεν έκανε. Υποτροπίασε. Μόνη της. Στο σπίτι της. Εκεί όπου την βρήκε μια φίλη της πνευμονολόγος και την έστειλε στο Κοινωνικό Ιατρείο Ελληνικού να την βοηθήσουν.
Πριν ξεκινήσω να γράφω αυτές τις γραμμές, τηλεφώνησα στον κ. Γιώργο Βήχα, τον γιατρό του Μητροπολιτικού Ιατρείου στο Ελληνικό. Η γυναίκα μοιάζει να τα καταφέρνει, μου είπε. Ξεκίνησα να του εξηγώ με τι αφορμή τον καλώ. Κάτι είχε πάρει το μάτι του αλλά τώρα το σύμπαν του έχει καταληφθεί από δύο νέα περιστατικά. Ένα 14χρονο παιδί με λέμφωμα που έφτασε χθες στο ιατρείο με ανασφάλιστους γονείς και άρα ανασφάλιστο και το ίδιο. Και ένα δεύτερο 8 ετών. Κι αυτό ανασφάλιστο με αγγειονευρωτικό οίδημα. Όταν το παιδί είναι σε κρίση, χρειάζεται να νοσηλευτεί. Έχει χρειαστεί ήδη δύο φορές μέσα στο 2013. Οι γονείς του έχουν κληθεί να πληρώσουν από την τσέπη τους αρκετές φορές μια ένεση που κοστίζει 500 ευρώ. Και δεν τα έχουν.
Από τα δελτία ειδήσεων χτες, αν συγκράτησα καλά τα νούμερα, ενημερώθηκα ότι μόνο ο γενετικός έλεγχος που έκανε η Τζολί ξεκινά από 1.500 ευρώ. Η δε προληπτική μαστεκτομή της σταρ περιελάμβανε ένα πρώτο χειρουργείο για να κρατήσει τη θηλή της, ένα δεύτερο για την μαστεκτομή και ένα τρίτο για την προσθετική.
Δεν τραβάτε να πνιγείτε με τα βυζιά της Αντζελίνα;
Και θέλω να παραθέσω και ένα απόσπασμα από την “Κακή επιστήμη” του Ben Goldacre, που πολύ τον εκτιμώ για την ανασκευή που κάνει σε αντιεπιστημονικούς μύθους και τσαρλατάνικες θεραπείες. Εδώ, απαντά σε μια διάσημη και πάμπλουτη διατροφολόγο.
Υπάρχουν πολύ βάσιμοι λόγοι για να πιστέψουμε ότι πολλά από αυτά τα ζητήματα τρόπου ζωής αντιμετωπίζονται στην πραγματικότητα καλύτερα σε επίπεδο κοινωνίας. Στο κάτω-κάτω, μια από τις σημαντικότερες αιτίες θανάτου και ασθένειας που συνδέονται με τον «τρόπο ζωής» είναι η κοινωνική τάξη. Για να φέρω ένα χειροπιαστό παράδειγμα, εγώ νοικιάζω ένα διαμέρισμα στην Kentish Town του Λονδίνου, με τον μέτριο μισθό μου του ειδικευόμενου γιατρού (μην πιστεύετε αυτά που διαβάζετε στις εφημερίδες για τους μισθούς των γιατρών). Η γειτονιά μου κατοικείται σε μεγάλο βαθμό από λευκούς της εργατικής τάξης και το προσδόκιμο για τους άνδρες ενηλίκους είναι περίπου εβδομήντα χρόνια. Τρία χιλιόμετρα πιο πέρα, στο Χάμστεντ, όπου μένει η εκατομμυριούχος επιχειρηματίας Δρ Τζίλιαν ΜακΚιθ στην ιδιόκτητη μεγάλη μονοκατοικία της περιστοιχιζόμενη από άλλους εύπορους της μεσαίας τάξης, το προσδόκιμο ζωής των ανδρών πλησιάζει τα ογδόντα. Το ξέρω αυτό διότι έχω την Ετήσια Έκθεση Δημόσιας Υγείας της περιοχής του Κάμντεν ανοιχτή πάνω στο τραπέζι της κουζίνας μου αυτή τη στιγμή.
Ο λόγος για αυτή την πρωτοφανή ανισομέρεια στο προσδόκιμο ζωής –η διαφορά ανάμεσα σε μια μακρόχρονη και πλούσια ζωή συνταξιούχου και σε μια ζωή πολύ κουτσουρεμένη από κάθε άποψη– δεν είναι ότι όσοι μένουν στο Χάμστεντ προσέχουν και τρώνε κινέζικα βατόμουρα και κάμποσα βραζιλιάνικα καρύδια κάθε μέρα, εξασφαλίζοντας έτσι ότι δεν τους λείπει σελήνιο, σύμφωνα με τις οδηγίες των διατροφολόγων. Αυτό είναι φαντασίωση και από μια άποψη αποτελεί ένα από τα πιο φθοροποιά χαρακτηριστικά του όλου διατροφολογικού εγχειρήματος, που κραυγαλέο του παράδειγμα αποτελεί η ΜακΚιθ: πρόκειται για περισπασμό από τις πραγματικές αιτίες της κακής υγείας, αλλά επίσης –και σας παρακαλώ να με σταματήσετε αν πιστεύετε ότι το πάω πολύ μακριά– από μερικές απόψεις είναι ένα μανιφέστο δεξιού ατομισμού: Είστε αυτό που τρώτε και κάποιοι πεθαίνουν νέοι επειδή το αξίζουν. Εκείνοι διαλέγουν το θάνατο, από την αμάθεια και την τεμπελιά τους, εσείς όμως διαλέγετε τη ζωή, τα φρέσκα ψάρια, το ελαιόλαδο, και γι’ αυτό είστε υγιής. Θα φτάσετε στα ογδόντα. Το αξίζετε. Όχι σαν κι αυτούς.
Δεν τα λέει ακριβώς αυτά το σχόλιο του ΠΑΜΕ, και θα μπορούσε να επικριθεί ότι δεν τα λέει, και ότι δεν διεκδικεί να μπορεί ο κάθε εργαζόμενος να έχει πρόσβαση στη σύγχρονη ιατρική και στα γονιδιακά τεστ, ενώ επίσης θα μπορούσαμε να συζητήσουμε το σοβαρό δεοντολογικό θέμα που μπαίνει με τις πατέντες στα τεστ αυτά -αλλά δεν νομίζω ότι αξίζει να χαρακτηριστεί “απίστευτο” δηλαδή εξωπραγματικό το σχόλιο. Πολύ πραγματικό είναι.
Προσθήκη:
Στη συζήτηση που έγινε στο Φέισμπουκ, μια φίλη διαφώνησε λέγοντας τα εξής που σέβομαι απόλυτα: επειδή /εχω κανει μαστεκτομή, όχι προληπτικα και ωοθηκεκτομή (προληπτικα) και λόγω μεταλλαγμένου γονιδίου ζω με τον τρόμο ότι μπορεί να εμφανιστεί και στον ΄αλλο μαστό λέω εν συντομία: σωστα μίλησε δημόσια η Τζολί επειδή εστω και μία αν πειστεί να κανει ελέγχους, είναι σημαντικό. Κακώς τη μέμφονται, ή μέμφονται τα μμε. Το ΄αρθρο στο unfollow είναι τραυματικό για όσες έχουμε νοσήσει, τραγικα απαραδεκτο και απαίσιο (δεν είναι τα βυζια΄, είναι ένα ελκυστικό σημείο του σώματός σου που ακρωτηριαζεται) κι η ανακοίνωση του παμε σταζει μίσος. Τίποτα δεν θα αλλαζε στη σκληρή πραγματικότητα, αν η Τζολί δεν το είχε δημοσιοποιήσει. Ομως τότε, πολύ λιγότερες θα μαθαιναν τι πρέπει να κανουν και να προσπαθήσουν να βρουν το τρόπο. Εύκολο να μιλας για διαφήμιση, εσύ που δεν έχεις ξυπνήσει ακρωτηριασμένος. Εγώ, πόυ δεν ξέρω αν θα ασθενήσω ξανα΄και πώς ή πού θα νοσηλευθώ, της βγαζω το καπέλο. Και χαίρομαι που μια από εμας δεν κινδυνεύει πια τόσο να εμφανίσει καρκίνο, κι ας είναι η πλούσια…
Επίσης, εκδόθηκε και διευκρινιστικό σχόλιο από το ΠΑΜΕ.
Προσθήκη 2:
Πολύ ενδιαφέρον είναι ότι το γονιδιακό τεστ που έκανε η Τζολί είναι ακριβό επειδή όχι μόνο το τεστ αλλά και τα ίδια τα γονίδια (ναι, τα γονίδια!) τα έχει κατοχυρώσει με πατέντα η Μyriad Genetics, η οποία διεκδικεί την απαγόρευση άλλων τεστ πάνω στα ίδια γονίδια. Περισσότερα, στο εξής ενδιαφέρον άρθρο.